Gurmani sa istorijom
Kako svaka država ima dva grada, večita rivala, poput onih fudbalskih – koji se oduvek nadmeću u životnoj trci bez pobednika, tako Grčka ima Solun i Atinu! Ako mene pitate, Solun je uvek korak ispred. Ali, ko me pita?
Sa skoro million stanovnika, Solun je drugi najveći grad zemlje buzukija, ricine i maslina, ali ono što ga stavlja na kartu atraktivnih destinacija je 3000 godina duga istorija, puna tragova Romanskog, Vizantijskog i Otomanskog carstva. Mnoge crkve i katedrale, koje su svoje mesto našle u ovom gradu, nalaze se na Uneskovoj listi za zaštitu kulturnih dobara.
Solun, ili originalno Thessaloniki, glavni je grad grčke Makedonije, njen politički, administrativni, kulturni, industrijski i trgovački centar oko kojeg se vrti život cele severne Grčke. Iako uvek nekako u senci Atine, Solun ima širu etničku mešavinu i veće bogatstvo, stimulisano njegovim glavnim univerzitetom, međunarodnim trgovačkim sajmom i poznatom avangardnom muzikom i zabavnom scenom. Ali, uvek su ga više cenili i prihvatali svojim urbanim centrom njegovi slovenski susedi nego ostatak zemlje, jer je svojom trgovačkom ponudom uvek mamio Srbe, Makedonce i Bugare da barem jednom godišnje posete ovaj grad i obnove za narednu sezonu.
Grad vuče svoje poreklo još iz III veka pre Hrista, a osnovao ga je makedonski kralj Kasandar i dao mu ime po svojoj ženi Thessaloniki (pobeda u Tesaliji), polusestri Aleksandra Velikoga. Solun se posebno razvio kada se našao na ruti rimskog karavanskog puta Via Egnatia često menjajući razne gospodare. Kada su ga 1430. osvojili Turci i nazvali Selanik, struktura stanovništva brzo se menjala. Politikom potiskivanja Grka sa ovih prostora i planskim naseljavanjem velikog broj prognanih španskih Sefarda, već 1520. godine, preko 15.000 Jevreja sačinjavalo je više od polovine ukupnoga stanovništva grada. Tako je Solun postao najveći jevrejski grad na svetu i dobio ime „Majka Izraela”. Za vreme Prvog balkanskog rata, Turci su bez borbe predali grad Grcima, ali je za vreme Drugog svetskog rata Solun ponovo okupiran – ovaj put od Nemaca. U to vreme stradala je gotovo cela njegova jevrejska zajednica, a ostalo je zabeleženo da su samo 1943. nacisti deportovali u logore smrti preko 50 hiljada Jevreja. Danas ih u Solunu živi svega oko hiljadu.
Svoj moderan izgled grad “duguje” najviše velikom požaru koji je 1917. godine sravnio većinu starih gipsanih kuća duž lavirinta Otomanskih staza, uključujući i celu jevrejsku četvrt sa njene 32 sinagoge, ostavljajući 70.000 ljudi – skoro polovinu populacije, bez krova nad glavom! Grad je obnovljen u narednih osam godina pod nadzorom francuskog arhitekte i arheologa Ernesta Hebrarda, i ovenčan dugačkim centralnim avenijama, paralelnim sa morskom obalom, kao i gusto zbijenim poprečnim ulicama sa drvećem koje štiti od sunca.
Grad je 1997. godine proglašen kulturnom prestonicom Europe, a “dežurni krivci” za to su bogati Arheološki muzej, Muzej Vizantijske kulture (2005. proglašen za najbolji muzej Evrope), Muzej savremene umetnosti, muzeji fotografije, kinematografije, nauke, Etnološki muzej i mnogi drugi. Naravno, kako svi putevi u gradu vode u glavnu trgovačku ulicu Egnatia, moraćete se zaustaviti i na još zanimljivijoj gradskoj pijaci, na kojoj se pod otvorenim nebom sa hiljada štandova prodaje meso, riba, voće, povrće, odeća, obuća, cveće, biljke, začini i naravno velike količine svih vrsta maslina i dobrog i jeftinog maslinovog ulja iz cele Grčke!
Ulica Egnatia deli centar Soluna na severni deo, koji je zadržao dobro očuvani niz starih ulica i vizantijskih crkava, i južni, moderni, s dijagonalno raspoređenim ulicama i prostranim trgovima Elefherias i Aristotel. Uz morsku obalu prostire se i 12 km dugo šetalište sa pogledom na amfiteatarski grad, na čijem kraju se nalazi spomenik Aleksandru Makedonskom i impozantan otomanski Beli toranj – svojevrsni simbol grada. Podignut u 16. veku, on je jedini preostali toranj smešten na obali mora..
Ostaci gradskih zidina nalaze se u starom, pitoresknom delu grada (Upper Town), sa koga se pruža spektakularan pogled na zaliv. Takođe, ovde možete videti mnoge stare tradicionalne kuće, male kaldrmisane ulice, vizantijsku citadelu i stari zatvor. Ono što nikako ne treba prpustiti su Vizantijske crkve sagrađene između 5. i 14. veka (Sveti Demetrios, Agia Sophia…), kao i simpatične manje crkve u starom delu grada (Sveti Nikolaos Orfanos je specijalno zanimljiva zbog svojih izvanrednih fresaka) koje se takođe nalaze na Uneskovoj listi “izabaranih”. Jedna od njih, Rotonda, započela je svoj život kao rimski hram boga Zevsa i stara je skoro kao i Pantenon u Rimu! Odmah do Rotonde nalazi se Galerijusova Tijumfalna kapija i ruine njegove palate. A kako u Solunu kao lučkom gradu nema plaža i kupanja, svima koji vole dobre kupke veoma su interesantna javna turska kupatila koja se mogu posetiti tokom cele godine.
Solun je takodje poznat i po veoma aktivnom noćnom života, a Nju Jork Tajms ga je u jednom od svojih tekstova nazavao “balkanskim Sijetlom”. Ali, i pored dobrih klubova, dizajniranih kafića, šoping molova i ulica prepunih prodavnica, Solun je veoma popularan i kao gurmanski grad. Ovo se više odnosi na odlične lokalne specijalitete i jeftine taverne sa domaćim ouzom, nego na luksuzne restorane i stranu kuhinju. Najpoznatiji nacionalni specijaliteti svakako su soutzoukakia (grilovane ćufte prelivene čilijem ili u sosu od paradajiza i kima), suvlaki, giros, grčka i dzadziki salata, hobotnoica u sosu od vina, sve vrste školjki, pržene tikvice i naravno baklava. Za one sa avanturističkim ukusom, tu je i grčki lek protiv mamurluka – supa od škembića! A sa mamurlukom ili bez, u ovim delikatesima najviše ćete uživati u omiljenim tavrenama moje drugarice Mie, svetske putnice i zaljubljenice u Solun – ERGON Agora (P. Mela 42), Sempriko (Fragkon 2) i Full tou Meze (Katouni 3).
A kako je Solun možda i najživlji grad u celoj zemlji, nećete imati problema sa pronalaskom dobrog bara. Problem može da nastane tek prilikom pokušaja odabira jednog iz ogromne ponude… Najpopularniji klubovi nalaze se na samoj obali mora (Nikis avenija), stara skladišta pored vode pretvorena su u diskoteke (Ladadika deo), dok je stidenski deo, Kamara, poznat po jeftinijim kafićima i barovima. Tradicionalana grčka zabava, buzuki, takođe se može naći na mnogim mestima u gradu, a interesantne su i noćne vožnje brodićima koje pružaju jednu novu perspektivu na grad.
Ali, zapamtite da zbog istorijskih okolnosti, ovde nikako ne naručujete tursku kafu, već samo – grčku. Iako ćete, na kraju krajeva, uvek dobiti – isto!
Jamas!
